Niedoczynność tarczycy

Tarczyca jest jednym z najważniejszych ludzkich gruczołów położonym w dolnej części szyi symetrycznie względem tchawicy. Ma on wielkość ludzkiego kciuka, wygląda dość niepozornie, nie można jednak nie zauważyć tego, że w organizmie pełni szereg wyjątkowo ważnych funkcji. Najważniejsza funkcja tarczycy wiąże się tak z produkcją, jak i z wydzielaniem do krwi hormonów trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4) odpowiedzialnych za przemianę materii tak w narządach, jak i w tkankach wchodzących w skład naszego organizmu.

To właśnie one wpływają zarówno na sposób, w jaki funkcjonuje ludzki układ pokarmowy, jak i serce, ich działanie przyczynia się przy tym i do tego, jak pracują mięśnie oraz układ nerwowy. Niedoczynność tarczycy definiowana jest jako zespół objawów klinicznych całego organizmu, które są wywołane niedoborem tyroksyny, a co za tym idzie także niedostatecznym działaniem trijodotyroniny. Zaburzona zostaje w ten sposób gospodarka metaboliczna całego organizmu. Choroba pięciokrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn, a po 60. roku życia jest diagnozowana u 1–6% osób, co świadczy o tym, że częstość jej występowania zwiększa się wraz z wiekiem.

I) Powstanie choroby niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy może być spowodowana:
niedoborem jodu niezbędnego do prawidłowego wytwarzania hormonów tarczycowych. Jego brak uważa się za główną przyczynę wrodzonej niedoczynności tarczycy, a niedobór stwarza ryzyko powiększenia się gruczołu tarczycowego (tzw. wola),
wadą genetyczną, czyli wrodzoną niedoczynnością tarczycy. Dotyczy to dzieci, które rodzą się bez tarczycy lub z nieprawidłowo wykształconą tarczycą,
autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, czyli choroby, podczas której nasz układ odpornościowy atakuje tarczycę,
chirurgicznym usunięciem gruczołu tarczycowego,
radioterapią w okolicy głowy, szyi, karku, w wyniku której mogło dojść do naruszenia tarczycy,
wpływem leków, które przyjmują osoby ze skłonnościami do zachorowania na autoimmunologiczną chorobę tarczycy,
zanieczyszczeniem środowiska (azotany, nadchlorany),
wysoką zawartością roślin wolotwórczych (kapusta, kalafior, rzepa) w codziennej diecie.

II) Symptomy niedoczynności tarczycy
Do podstawowych objawów występujących przy niedoczynności tarczycy należą - w początkowym stadium choroby:
chroniczne zmęczenie, osłabienie, wzmożona senność, trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci,
uczucie chłodu, marznięcie.
W bardziej zaawansowanych stadiach z chorobą wiążą się następujące objawy:
wypadanie i łamanie włosów oraz przerzedzenie brwi,
problemy w funkcjonowaniu układu trawiennego (zaparcia, wzdęcia),
przybieranie na wadze, nawet przy osłabionym apetycie,
bóle mięśni i obniżenie tolerancji na aktywność fizyczną,
zaburzenia w pracy układu krwionośnego i serca (wachania ciśnienia, zwolnienie akcji serca)
ochrypniecie i zmatowienie głosu, spłycenie oddechów i zmniejszenie ich częstotliwości;
niewydolność oddechowa, a w ciężkich przypadkach śpiączka hipometaboliczna.
rogowacenie naskórka (szczególnie na łokciach i kolanach).

III) Możliwe powikłania
Wcześnie rozpoznana i prawidłowo leczona niedoczynność tarczycy nie prowadzi do dużego uszczerbku na zdrowiu i nie pogarsza jakości życia. Jeśli jednak choroba nie zostanie zdiagnozowana lub leczenie zostanie przerwane może dojść do śpiączki hipometabolicznej. Ponadto niedobory hormonów tarczycy mogą powodować otępienie u osób starszych, a u dzieci spowalniać i zaburzać rozwój umysłowy. Schorzeniom wynikającym z braku jodu w pożywieniu można zapobiegać, stosując profilaktykę w postaci odpowiednio zbilansowanej diety. Wrodzoną niedoczynność tarczycy można natomiast zdiagnozować poprzez badania przesiewowe noworodków, u których oznacza się poziom stężenia TSH w surowicy krwi.
Najpoważniejszym powikłaniem niedoczynności tarczycy jest śpiączka hipometaboliczna. Jest konsekwencją skrajnie ciężkiej postaci choroby, która bezpośrednio zagraża życiu pacjenta, ale może się zdarzyć, że śpiączkę występującą w przebiegu niedoczynności tarczycy wywołała choroba zakaźna, choroba serca, układu nerwowego lub oddechowego. Współcześnie zdarza się rzadko, najczęściej u starszych kobiet. Rozpoznanie tego zaburzenia może utrudniać starcze otępienie, które nie wskazuje na niedoczynność tarczycy. Jeśli śpiączka wystąpi u osoby cierpiącej na schorzenia układu krążenia lub układu oddechowego może dojść do śmierci.

IV)Leczenie niedoczynności tarczycy
Każdą postać niedoczynność tarczycy należy leczyć substytucyjnie. Podstawowym lekiem jest sól sodowa lewoskrętnej tyroksyny, podawana dawkach indywidualnie dostosowanych do każdego chorego. Podaje się ją na czczo, raz w ciągu doby, około 30 minut przed posiłkiem, ponieważ taka podaż zapewnia najlepsze wchłanianie leku. Farmakoterapia powinna prowadzić nie tyle do maksymalnego wyrównania poziomów TSH i T4, ile do utrzymania ich w granicach normy. Procedurę leczenia zaczyna się od małej dawki, którą zwiększa się co 2–4 tygodnie, tak by po 3 miesiącach dojść do dawki optymalnej. Większe porcje leku na początku mogą być szkodliwe dla mięśnia sercowego, stąd czasem zaleca się stosowanie leczenia skojarzonego z preparatami nasercowymi (β-blokery, np. propranolol). W im bardziej zaawansowanym wieku jest pacjent, tym początkowe dawki powinny być mniejsze, u osób młodych leczenie jest łatwiejsze i szybciej dochodzi się do dawki optymalnej. Po 4–6 tygodniach od zmiany dawkowania określa się poziom hormonu tyreotropowego. Jeśli chory ma zaburzenia wchłaniania, porcje leku będą musiały być większe przy zachowaniu kontroli poziomu hormonów. Tę sama procedurę należy zastosować, jeśli pacjent przyjmuje inne specyfiki pogarszające wchłanianie lewoskrętnej tyroksyny, np. preparaty glinu, wapnia, związków żelaza. Czasem w tej sytuacji zachodzi konieczność podaży drogą doodbytniczą, nie doustnie. Leczenie niedoczynność jest procesem długotrwałym, nierzadko musi być prowadzone przez całe życie.